The Return – Andrej Zvjagintsev

Opnieuw schrijft de Russische cinema filmgeschiedenis. The Return (Vozvrascenie – De Terugkeer) draait in acht Nederlandse bioscopen, dus niemand heeft een excuus om de beste Russische film in dertig jaar te negeren.
 
Op het moment dat de broers Andrej en Ivan voor het eerst hun vader zien, ligt deze op het bed van hun moeder te ronken. Zijn voeten steken onder het laken uit, precies als bij de Dode Christus van Andrea Mantegna. The Return, een filmische vertelling die zich in zeven dagen voltrekt, laat geen twijfel bestaan over zijn religieuze insteek. Een verlosser is de vader voor de jongens bepaald niet. Na twaalf jaar zonder hem te zijn opgegroeid, kunnen ze het uitstekend zonder hem rooien. Hooguit ontbreekt het hun aan een stukje mannelijkheid.
The Return
Voor mensen die symboliek en mystiek kunnen missen als kiespijn blijft met The Return een film over die bestaat uit prachtige beelden die het verhaal gestaag maar onvermijdelijk en onheilspellend naar de climax tillen. De beelden zijn zo sterk dat je een indrukwekkende fototentoonstelling zou kunnen maken als je van elke minuut film één foto zou maken en deze achter elkaar zou ophangen. Het filmisch oog van de jonge Russische regisseur Zvjagintsev is onvoorstelbaar scherp. De meeste scènes worden niet als een kleurplaat ingevuld, maar laten zo veel interpretatievrijheid voor de kijker over, dat gerust gesteld kan worden dat de kijker meer ruimte krijgt om zijn verbeelding op de loop te laten dan bij een willekeurig boek.
 
Een voorbeeld hiervan is de beroving van de jochies. Terwijl de vader in een wegrestaurant staat te telefoneren, maken op straat twee jonge dieven de broers na een paar ferme klappen de portemonnee van de vader afhandig. De dieven verdwijnen rennend om de hoek van het gebouw. De vader komt naar buiten, overziet de situatie, stapt in zijn auto en verdwijnt eveneens om de hoek. Zijn zonen staren hem schuldbewust na. Even later komt de vader om dezelfde hoek weer rustig aantuffen, op de bijrijderstoel zit een van de dieven, die beteuterd naar beneden kijkt.

Prachtig is de ontwikkeling van de vader-zoon-verhoudingen in het verhaal. Voor de terugkeer van de vader is Andrej de baas over zijn jongere broertje Ivan. Maar met de intrede van de vader en de kritiekloze verering van hem door Andrej, neemt Ivan geleidelijk het morele gezag over. Tot de sleutelscène in de film de verhoudingen opnieuw op zijn kop zet.
 
Het is lastig om hier niet een parallel te trekken met die andere Rus die een verhaal “Vozvrascenie” het licht liet zien: de beroemde Sovjetschrijver Andrej Platonov. Ook bij Platonov zijn de verhoudingen tussen vaders en zonen op meerdere niveaus belangrijk. In Platonovs Terugkeer gaat het om een gedemobiliseerde soldaat die na jaren bij zijn gezin terugkeert. Hij is onmachtig te aarden en – zoals vaker bij Platonovs hoofdpersonen – besluit hij te vluchten voor de situatie die hij niet aankan. De vader in Zvjagintsev’s Terugkeer vlucht niet. De ex-gedetineerde (?) herpakt het leven met harde hand. Te hard zo blijkt, ook voor Russische maatstaven.
 
    » Officiële site
    » De terugkeer van God in de cinema
    » Nog een recensie