Anton Dontsjev – Tijden van verandering

Hoe kun je ellende draaglijk houden? Die vraag is actueel voor elke auteur die een gruwelijke episode uit de menselijke geschiedenis wil boekstaven. Varlamov hield de verschrikkingen van de Goelag Archipel behapbaar. Dontsjev slaagt erin om de meedogenloze islamisering van het Rodopengebergte leesbaar te houden.

Dyavolski Most bridge

De Rodopen zijn een bergketen tussen Griekenland en Bulgarije, vlakbij het noorden van Turkije. Hoewel Bulgarije al enkele eeuwen deel uitmaakte van het Ottomaanse Rijk, besloot de Turkse sultan in 1668 om de zuidelijke rand van Bulgarije, waaronder de Rodopen, te onderwerpen aan de islam. De keuze aan de Bulgaren was eenvoudig: je geloof of je leven..

Dontsjev heeft een monumentaal Bulgaars epos geschapen. Het is niet enkel een historische roman, maar een veelomvattend tijdsbeeld van de islamisering van het dal van Elindenja. Een hele generatie van boeren en schaapherders die de drie dorpen in het dal bewonen, wordt geschetst. De hoofdpersonen zijn helden van Homeriaanse proporties, hoewel juist de twee personen uit wiens naam het verhaal verteld wordt, de een vanuit Bulgaars en de ander vanuit Turks perspectief, in uiterste gewetensnood onverwachte keuzes maken. Dat geeft het verhaal meer diepte en maakt het extra spannend.

Op een gegeven moment moest ik het boek een paar dagen terzijde leggen. De gruwelijkheden werden me even te veel. Na alle martelingen, moorden en verkrachtingen bleek de gifbeker allesbehalve leeg. Keer op keer kwam Dontsjev met een nieuwe gruweldaad op de proppen, ongetwijfeld gebaseerd op ware gebeurtenissen…

Agush Aga's konak / Агушеви конаци

Het lijden en de twijfels van de hoofdpersonen bieden genoeg tegenwicht tegen het soms wel erg eenzijdige beeld dat Dontsjev schetst van de heldhaftige Bulgaren tegenover de laffe, bloeddorstige en meedogenloze Turken. Hoewel de grootste misdaden worden begaan door de janitsaren (Turkse elitestrijders die hoofdzakelijk uit de Balkanvolkeren geworven werden) en een van de grootste slechteriken uit het boek een Bulgaar blijkt te zijn. Geen opbeurend, maar een des te indrukwekkender boek.

» Van de moslims mag in het dal geen kerkklok luiden (recensie in NRC)