Nadat mijn 14-jarige dochter Het slimme onbewuste van Ab Dijksterhuis had gelezen, was ik benieuwd geworden waar dat boek uit 2007 over ging. Ik had mij al eerder proberen te verdiepen in het verschil tussen het bewuste en het onbewuste, maar Ons feilbare denken van Daniel Kahneman vond ik wat aan de droge kant. Dat is Het slimme onbewuste in elk geval niet.
Enkele notities:
- Het onbewuste bestaat uit alle psychologische processen waarvan we ons niet bewust zijn, maar die ons gedrag wel beïnvloeden.
- Het onbewuste neemt vaak beslissingen waarvoor het bewustzijn achteraf een andere reden verzint.
- Het onbewuste is vele malen sneller dan het bewustzijn.
- ‘Subliminale waarneming’ valt onder de waarnemingsdrempel van het bewustzijn (bijv. plaatjes die een fractie van een seconde getoond worden).
- Het ‘mere exposure’-effect betekent dat naarmate mensen vaket met een object in aanraking komen, ze dit object automatisch positiever gaan vinden.
- Mensen merken over het algemeen negatieve en bedreigende dingen sneller op dan positieve en niet-bedreigende dingen: het ‘negativiteitseffect’.
- Het onbewuste neemt veel meer waar dan je zou denken: voorbeeld een gesprek op de achtergrond waarin jouw naam valt, trekt opeens je aandacht.
- Volkswijsheden als ‘je krijgt geen tweede kans voor een eerste indruk’ zijn waar. Een eerste indruk is inderdaad heel belangrijk.
- In een proef konden mensen aan de hand van een foto binnen één seconde vaststellen of zij een politicus competent vonden of niet.
- Bewuster nadenken leidt niet zomaar tot een betere toegang tot je onbewuste.
- Mooie quote van Schopenhauer: Als je wilt weten wat je echt van iemand vindt, let dan op de indruk die een onverwachte brief van die persoon op je maakt op het moment dat deze op de deurmat valt.
- Als er te veel keuzemogelijkheden zijn gaan mensen vaak blind kiezen, zonder erover na te denken.
- Een van de redenen waarom we soms niet kopen wanneer er meerdere alternatieven zijn, is dat de alternatieven elkaars aantrekkelijkheid negatief beïnvloeden.
- Onbewuste denkers (die een nachtje slapen voordat ze een beslissing nemen) nemen betere beslissingen dan bewuste denkers, mits we ergens een beetje verstand van hebben.
- Bewust nadenken heeft een groot voordeel: het kan heel precies zijn.
- Bewust nadenken werkt ook goed als er weinig informatie geabsorbeerd hoeft te worden.
- Goed wegen moeten we aan het onbewuste overlaten. Het bewustzijn verstoort het weegproces met domme theorietjes.
- Ook wanneer we bewust met andere dingen bezig zijn, gaat ons onbewuste door met denken over beslissingen en problemen. Dit proces van incubatie is cruciaal bij creativiteit.
- Maar helaas werkt het onbewuste niet op commando.
- Elkaar imiteren is belangrijk voor mensen. Het bindt ons en vormt de essentie van het feit dat mensen zulke succesvolle sociale dieren zijn.
- Mensen die ons imiteren vinden aardiger dan mensen die dit niet doen.
- Als we een nieuw persoon ontmoeten vormen we razendsnel een eerste mening. We activeren stereotypen.
- Bij priming kom je in aanraking met indrukken die je subtiel beïnvloeden. Als je over een bejaarde leest ga je automatisch langzamer lopen.